Sprawa ta w ciągu pół wieku milczenia obrosła miejscową legendą. Niektórzy ze starszych mieszkańców Ostródy opowiadają o wielkiej strzelaninie, w której zabito od kilkudziesięciu do kilkuset żołnierzy sowieckich. Jej przyczyną miał być zamiar zdemontowania i wywiezienia na wschód obecnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego. Inny powód, jaki podawano, to demontaż i wywóz torów kolejowych linii Ostróda – Olsztyn oraz Ostróda – Działdowo. Polegli żołnierze sowieccy mieli spocząć na obecnym cmentarzu przy ulicy Jagiełły. Inne relacje mówią o topieniu zwłok zabitych w Jeziorze Drwęckim.

Siedliska ludzkie z okolic Ostródy mają niezwykle długą historię. Niektóre osady, jak potwierdzają badania archeologiczne, funkcjonowały w tych samych miejscach od czasów przedlokacyjnych. Do takich wsi należą Brzydowo, Tyrowo, Ornowo, Smykowo, Ryńskie, Turznica, Lipowo, Samborowo, być może Wirwajdy.

Wbrew pozorom rzecz nie dotyczy ofensywy zimowej Armii Czerwonej w styczniu 1945 r., ani też dywersji "zielonych ludzików" z bratniego Obwodu Kaliningradzkiego. Rzecz dotyczy czasów bardzo odległych, można powiedzieć zarania państwowości naszej krainy, szczególnie, gdy pod pojęciem państwo rozumieć będziemy Państwo Zakonne.

Początki ewangelicyzmu (luteranizmu) w Ostródzie i powiecie ostródzkim sięgają czasów wprowadzenia reformacji przez księcia pruskiego Albrechta I na terenie Prus Książęcych. Przeważnie wydarzenie to łączy się z Hołdem Pruskim z 8 kwietnia 1525r. W rzeczywistości miał on charakter całkowicie polityczny, prowadzący do sekularyzacji Prus.

Przedmieścia, progi i opłotki miasta – wąskie brukowane ulice otulone brudnawożółtym światłem, zmieszane zapachy dymu i parzonej wędzonki, szczekające na podwórzach psy i gęgający, gdaczący drób, kobiety i starcy wyglądający przez okna. Przedmieścia, życie powolne, zagranica miasta.

O średniowiecznych granicach Ostródy sporo wiadomo z dokumentów archiwalnych przytoczonych przez nieocenionego Johannesa Muellera w monografii miasta z 1905 roku. Najciekawszy jest dokument datowany na 25 lipca 1348 roku, o poszerzeniu granic patrymonium miejskiego w kierunku południowym. Z aktem tym związane jest podanie lokalne o dzielnym kowalu, który przeniósł kamień graniczny spod kopca Schneckenberg hen aż pod Worniny, dzięki czemu Ostróda znacznie powiększyła swe włości.